Tomatin

Tomatin w pigułce:

rok założenia: 1897
właściciel: Tomatin Distillery Company (Takara Shuzo)
region: Highlands
status: aktywna
wydajność: 5.000.000 litrów
kadzie fermentacyjne: 12 ze stali nierdzewnej
alembiki: 12
źródło wody: potok Allt-na Frith
zwiedzanie: tak
położenie: 57° 20’ 21” N 04° 00’ 36” W
GPS: 57.339167, -4.010000
tel. 01463 248144



Tomatin
[to-MA-tin]

Od czasu, gdy w latach osiemdziesiątych zamknięto wszystkie trzy działające w Inverness destylarnie, stolica szkockich Highlands nie może poszczycić się ani jedną wytwórnią whisky. Od tej pory, żeby z Inverness trafić do najbliższej destylarni, trzeba albo wybrać się na na północny zachód, na drugi kraniec zatoki Beauly Firth i odwiedzić Glen Ord, albo pojechać na południe drogą A9 i wypatrywać drogowskazów informujących jak znaleźć Tomatin. I jedna i druga destylarnia znajdują się mniej więcej w tej samej odległości od Inverness, czyli około dwudziestu kilometrów.

Destylarnia Tomatin jeszcze do niedawna – zanim wybudowano Aisla Bay, czy Roseisle – była jedną z największych wytwórni szkockiej whisky, choć zaczynała niezwykle skromnie. W 1897 roku grupa biznesmenów z Inverness postanowiła skorzystać na przeżywanym właśnie boomie na rynku whisky szkockiej i zbudować własną jej wytwórnię. Biznesmeni ci nie znali chyba jednak zwyczajów jednego z większych graczy na ówczesnym rynku whisky, spółki Pattisons Ltd., a na pewno nie przewidzieli, że działalność braci Pattison może wkrótce przynieść niespotykanych dotąd rozmiarów krach. W 1906 roku produkcja whisky w Tomatin została wstrzymana.

Tomatin ruszyła ponownie już trzy lata później pod nowym zarządem. Teraz spółka nazywała się Tomatin Distilleries i rozwijała się w miarę stabilnie, za wyjątkiem przestoju związanego z brakiem jęczmienia w czasie II wojny światowej.

Najbardziej dynamiczny rozwój zakładu miał miejsce w latach 1956-74, kiedy to z małej gorzelni urósł on do rozmiarów potężnej fabryki whisky. W 1956 roku zwiększono liczbę alembików z dwóch do czterech. Dwa lata później zainstalowano kolejne dwa. W 1961 liczba alembików wynosiła już dziesięć, a w 1974 było ich już 23, co plasowało Tomatin na pierwszym miejscu w Szkocji co do wielkości produkcji. Wydajność destylarni szacowano wówczas na 10 milionów litrów czystego alkoholu rocznie. Wszystkie alembiki zostały też wówczas przestawione na ogrzewanie parowe. Uruchomiono również zakład przerobu wysłodków na karmę dla zwierząt.

Początek lat osiemdziesiątych przyniósł znaczne osłabienie popytu na szkocką whisky, co skutkowało zamknięciem kilkudziesięciu destylarni w całej Szkocji, głównie tych należących do koncernu DCL. Te, których nie zamknięto, musiały znacznie zmniejszyć produkcję, by przetrwać trudny okres. Tak też stało się i w Tomatin, jednak w 1985 roku okazało się, że zmniejszenie produkcji nie wystarcza i trzeba było podjąć decyzję o zamknięciu destylarni.

Pomoc przyszła ze strony dwóch japońskich firm, będących największymi odbiorcami produkowanej tu whisky, Takara Shuzo Co. i Okara & Co. W 1986 roku Tomatin stała się pierwszą destylarnią w Szkocji, która przeszła w ręce japońskie. Od tej pory produkcja whisky w Tomatin przebiega bez zakłóceń, jednak w ostatnich latach znacznie zmniejszono moce produkcyjne zakładu. Obecnie znajduje się tu tylko 12 alembików, z czego w użyciu jest tylko dziesięć. Dwa alembiki drugiej destylacji (spirit stills) zostały wyłączone z produkcji.

W nowym milenium w Tomatin zaczęto prowadzić czasową produkcję whisky na bazie torfowego słodu, rezultatem czego był debiut pierwszej torfowej Tomatin w 2010 roku. Była to 4-letnia whisky przeznaczona w całości na rynek japoński. Pierwsza powszechnie dostępna torfowa Tomatin zadebiutowała w 2013 roku. Była to Cù Bòcan, whisky bez deklaracji wieku. Z czasem ukazały się inne wersje Cù Bòcan – dojrzewana dodatkowo w beczkach po sherry i rocznikowa 1989.

Obecnie podstawowa oferta oficjalna producenta składa się przede wszystkim z Tomatin Legacy, whisky bez deklaracji wieku, Tomatin 12yo, która debiutowała na rynku w 2004 roku, Tomatin 18yo i 30yo. Ponadto w ostatnich latach na rynku ukazał się szereg edycji rocznikowych i specjalnych. Whisky z Tomatin znajduje się również w ofercie wielu niezależnych dystrybutorów.